(παράρτημα ά περίοδος 1404 – 1881) ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ(Κ. ΣΠΑΝΟΣ)
Οι ενθυμήσεις είναι ιστορικά σημειώματα, συνήθως ολιγόστιχα, γραμμένα στην εσωτερική πλευρά των εξωφύλλων, στα περιθώρια των σελίδων και στις λευκές σελίδες των εντύπων και χειρογράφων εκκλησιαστικών βιβλίων .Τις έγραψαν ιερείς, καλόγεροι, ψάλτες, δάσκαλοι, ολιγογράμματα κυρίως άτομα, χωρίς φυσικά να λείπουν και επιφανείς της εποχής όπως είναι ο πρώην οικουμενικός πατριάρχης Καλλίνικος Γ’ ο Ζαγοριανός και ο ηγούμενος Άνθιμος Ολυμπιώτης.
Οι γραφείς των ενθυμήσεων, ανώνυμοι συνήθως, ήθελαν να απαθανατίσουν κάποιο γεγονός, το οποίο συνέβη στο μοναστήρι, στο χωριό, στην πόλη και στην περιοχή τους και τους προξένησε μεγάλη εντύπωση. Κατέγραψαν γεγονότα με συντομία, με ορθογραφικά, συντακτικά και εκφραστικά λάθη και μερικές φορές περιγράφουν ενθυμήσεις που σε κάποια σημεία είναι δυσνόητες. Τα γεγονότα αυτά κυρίως έχουν τοπικό αλλά και ευρύτερο ενδιαφέρον.
Την αξία των ενθυμήσεων έχουν επισημάνει σπουδαίοι ιστορικοί, όπως ο Σπύρος Λάμπρου, ο Κωνσταντίνος Άμαντος, ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος - Κεραμεύς, ο Ν. Α. Βέης κ.α.
Το θεματικό ενδιαφέρον των ενθυμήσεων , αναφέρεται σε πάρα πολλά γεγονότα
τα οποία έλαβαν χώρα στη χρονολογική περίοδο 1404 – 1881 όπως :
Αγορά Ενορίας το 1764
Αγορά κτημάτων 1781-1792
Κοσμάς Αιτωλός 1774,1777
Ακρίβεια24/2/1621-12/4/1796
Ακρίδα 1/7/1767
Ανομβρία 1680-1740
Αλβανοί –Αρβανίτες 1711 – 1799
Αρματολοί 1/11/1798-18ος αι.
Βαμπάκι 1/7/1767-1795
Βιβλία (αγορές-αφιερώσεις)
Βο’ι’βόντες1779-1783
Βρύσες 1722-1723
Γενίτσαροι 5/4/1769-4/5/1787
Γεφύρια 1666-1797
Δάσκαλοι 1543-18ος αι.
Δερβένια 1743-1778
Εβραίοι 1588-14/4/1770
Εκλείψεις ηλίου, σελήνης 20/3/1661 -24/5/1788
Εκτελέσεις 1616 – 1785
Εμποροπανηγύρεις 1588-1716
Επαγγελματίες 15ος αι.-20/1/1799
Επαναστάσεις – κινήματα 11/7/1404 – 1614
Επιζωότια - φόφος ζώων17ος αι.-20/10/1788
Επισκέψεις βεζίρηδων 18/5/1715 – 17/7/1715
Επισκέψεις Εατριαρχών 23/101742-23/12/1716
Επισκέψεις σε Μονές1735-5/8/1795
Επίσκοποι (εκλογές –θάνατοι)
Έριδες-συνοριακές διαφορές 1644-1794
Εφημερίου διορισμός 18/10/1783
Ιατροί 12/2/1748 – 10/2/1790
Ιστιράς (προκ/ρισμένη τιμή σίτου 4/9/1768-9/11/1768
Καιρικά φαινόμενα 1543-2/6/1797
Καύσωνας 17/8/1768
Κλέφτες 1688-1793
Ληστές- λεηλασίες 1711-1799
Μεταξοσκώληκες 30/6/1739-1786
Μισθός νέου 26/9/1783
Μοναχοί 15/6/1499-13/9/1797
Μονές 1517-1798
Μπεηδες 1/3/1611-1793
Ναοί 1661-18/10/1783
Νομισματικά θέματα 1640-1641
Ουράνια φαινόμενα Νοέμ.1617- 12/3/1786
Παιδομάζωμα 30/4/1573
Πανούκλα- θανατικό 1649-8/4/1795
Παρακάλια (αλληλεγγύη)22/3/1781
Πασάδες 1743-1793
Περιηγητές1779-1795
Πλημμύρες 30/9/1540-17/4/1796
Πόλεμοι 28/6/1522-1792
Πυρκαγιές- πυρπολήσεις 14/8/1669-15/1/1790
Πώληση Ενορίας 12/10/1756
Πώληση Τέμπλου 1767-1787
Σεγκούνι ( η αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία)15ος αι.
ΣΕΙΣΜΟΙ 22/4/1444-7/6/1787
Σεληνιασμένος 17ος αι.
Σουλτάνοι 1667-19/11/1796
Στάχτη-χώμα( από Αφρική)1/12/1623-3/4/1746
Σχολεία 1591-19/11/1796
Τιμές προϊόντων 1516-1795
Φίδια 21/5/-23/6/1713
Φόροι 12-17/4/1696-1796(αρματολίκι)
Φυλάκιση 12/6/1792
Χάνι 29/3/1747
Χειμώνας χιόνι 29/2/1582-29/3/1694
Από τις παραπάνω ενθυμήσεις θα σταθούμε , σε ένα τρομακτικό σεισμό όπως αναφέρεται και αφορά και την περιοχή της Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίαςτην 11 Ιουλίου 1566 και συγκεκριμένα τα χωριά Ψηλόβραχο και Τσερκοβοφτελιά, όπως λεγόταν τότε το χωριό μας.
Φτελιά- Τσέρκο η Τσέρκοβα (Έρμες)
«Πάλιν εν έτει ζοδ’ μηνί Ιουλίου ια’, ημέρα ε’ έγινε σεισμός μέγας και φοβερώτατος και επεκράτησεν χρόνο α’και τα μέρη Λιτζάς και Αγράφων ( η έδρα της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων ήταν η Επισκοπή. Παλαιότερη ονομασία-Ζευγοστάσιον- ονομάσθη επί Χ. Τρικούπη και το όνομα είναι σχετικό με την επισκοπή Λιτζάς και Αγράφων) [α]λλά και η του Ροδοβισδίου (η Επισκοπή Ροδοβισδίου ανήκε στη Μητρόπολη της Λάρισας. Οι οικισμοί της βρίσκονταν στους νομούς Καρδίτσας -στα Βραγγιανά ήταν η έδρα της- ,Ευρυτανίας, Αιτωλοακαρνανίας και Άρτας) και έπεσον εκκλησίαις και οίκοι ούκ ολίγοι και φόνοι άπειροι εγένοντο και τα όρη εσπάραξαν ( σημειώθηκαν κατολισθήσεις)». ( Σπυρίδων Λάμπρου: Βραχέα Χρονικά, επιμ . Κ. Άμαντος, Ακαδημία Αθηνών Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας, εν Αθήναις1932τ.Α’σελ.61).
Τσέρκο - Έρμες
«…και τα όρη εσπάραξαν …»
Απέναντι από την Επισκοπή βρίσκεται το χωριό Ψηλόβραχος (Σοβολάκο η παλιά ονομασία, γνωστό και από τη μάχη του Σοβολάκου-Κορομηλιάς).
Στο χωριό Ψηλόβραχος συνέβη μεγάλη κατολίσθηση και όπως λέει η παράδοση(Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια Ι.Ν. Κουφός τ. 3 σ.871) αυτή προκλήθηκε μετά από κατάρα του Επισκόπου Λιτζάς και Αγράφων ( Επίσκοπος Θεόφιλος 1565-1600 βλέπε Ζαχ.Ν. Μαθά Κατάλογος των πρώτων επισκόπων και των εφεξής πατριαρχών, Αθήνα 1884 έκδοση β’ σ.103-104), σε προεστό του χωριού, αφού παραπλανήθηκε ο Επίσκοπος και έδωσε την συγκαταθεσή του για πράξη ατιμίας.
Όπως φαίνεται από τις Ε Ν Θ Υ Μ Η Σ Ε Ι Σ ο σεισμός της 11ης Ιουλίου 1566 αφορά και το χωριό Ψηλόβραχος και την Τσερκοβοφτελιά (Έρμες)
Ακριβώς η πίσω πλευρά του βουνού Καμάρια( Ψηλή Ράχη)-Κορομηλιά, από τον Ψηλόβραχο, βρίσκεται το χωριό μας Φτελιά. Τσερκοβοφτελιά λεγόταν τότε η Τσερκοφτελιά.
Στην Τσέρκο η Τσέρκοβα υπήρχε οικισμός, ο οποίος καταστράφηκε την ίδια περίοδο αφού « κατέβηκε το βουνό» και τεράστιοι βράχοι καταπλάκωσαν όλα τα σπίτια( από τα οποία διακρίνονται ακόμα οι τοίχοι) .
Οι βράχοι υπάρχουν ακόμη διάσπαρτοι σε ολόκληρη την περιοχή, στα χωράφια , μέχρι την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου και τις λαγκαδιές πλησίον του κοιμητηρίου. Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ αναφέρει ότι την ώρα που έγινε ο σεισμός, βρήκε τους κατοίκους σε γεωργικές εργασίες και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τα θύματα να είναι ελάχιστα. Υπήρχαν στον οικισμό αυτόν μεταξύ άλλων , περίπου 30 πολυμελείς οικογένειες με το όνομα Σιρόκος (ώ) η Σιορόκος (ώ) η Σορόκος (ώ) η Συρόκος (ώ) από τις οποίες λίγες παρέμειναν στο χωριό. Οι περισσότερες διασκορπίστηκαν σε άλλα χωριά όπως Προυσό ,Αγία τριάδα Αιτωλοακαρνανίας, Αγρίνιο, Φωκίδα και σε άλλα μέρη όπου είχαν συγγενείς. Κάποιοι απ’ τους πληγέντες , με τα προνόμια που έδωσαν οι Τούρκοι για εποικισμό στο νησί της Σάμου, εκείνη την περίοδο, εγκαταστάθηκαν στο νησί, μαζί με άλλους Ρουμελιώτες.
Μάλιστα αν κανείς πάει στο Καρλόβασι της Σάμου, θα νομίζει πως βρίσκεται στη Ρούμελη, αφού η προφορά τους σε πολλά σημεία ταιριάζει με τη ρουμελιώτικη . Επίσης το όνομα Σιορόκος ,όπως και πολλά άλλα που υπάρχουν στη Ρούμελη, υπάρχει καιστη Σάμο.
Μετά την καταστροφή ο οικισμός ερήμωσε και έμεινε ως τοπωνύμιο «Έρμες».
Βασίλης Σιορόκος
Οι ενθυμήσεις είναι ιστορικά σημειώματα, συνήθως ολιγόστιχα, γραμμένα στην εσωτερική πλευρά των εξωφύλλων, στα περιθώρια των σελίδων και στις λευκές σελίδες των εντύπων και χειρογράφων εκκλησιαστικών βιβλίων .Τις έγραψαν ιερείς, καλόγεροι, ψάλτες, δάσκαλοι, ολιγογράμματα κυρίως άτομα, χωρίς φυσικά να λείπουν και επιφανείς της εποχής όπως είναι ο πρώην οικουμενικός πατριάρχης Καλλίνικος Γ’ ο Ζαγοριανός και ο ηγούμενος Άνθιμος Ολυμπιώτης.
Οι γραφείς των ενθυμήσεων, ανώνυμοι συνήθως, ήθελαν να απαθανατίσουν κάποιο γεγονός, το οποίο συνέβη στο μοναστήρι, στο χωριό, στην πόλη και στην περιοχή τους και τους προξένησε μεγάλη εντύπωση. Κατέγραψαν γεγονότα με συντομία, με ορθογραφικά, συντακτικά και εκφραστικά λάθη και μερικές φορές περιγράφουν ενθυμήσεις που σε κάποια σημεία είναι δυσνόητες. Τα γεγονότα αυτά κυρίως έχουν τοπικό αλλά και ευρύτερο ενδιαφέρον.
Την αξία των ενθυμήσεων έχουν επισημάνει σπουδαίοι ιστορικοί, όπως ο Σπύρος Λάμπρου, ο Κωνσταντίνος Άμαντος, ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος - Κεραμεύς, ο Ν. Α. Βέης κ.α.
Το θεματικό ενδιαφέρον των ενθυμήσεων , αναφέρεται σε πάρα πολλά γεγονότα
τα οποία έλαβαν χώρα στη χρονολογική περίοδο 1404 – 1881 όπως :
Αγορά Ενορίας το 1764
Αγορά κτημάτων 1781-1792
Κοσμάς Αιτωλός 1774,1777
Ακρίβεια24/2/1621-12/4/1796
Ακρίδα 1/7/1767
Ανομβρία 1680-1740
Αλβανοί –Αρβανίτες 1711 – 1799
Αρματολοί 1/11/1798-18ος αι.
Βαμπάκι 1/7/1767-1795
Βιβλία (αγορές-αφιερώσεις)
Βο’ι’βόντες1779-1783
Βρύσες 1722-1723
Γενίτσαροι 5/4/1769-4/5/1787
Γεφύρια 1666-1797
Δάσκαλοι 1543-18ος αι.
Δερβένια 1743-1778
Εβραίοι 1588-14/4/1770
Εκλείψεις ηλίου, σελήνης 20/3/1661 -24/5/1788
Εκτελέσεις 1616 – 1785
Εμποροπανηγύρεις 1588-1716
Επαγγελματίες 15ος αι.-20/1/1799
Επαναστάσεις – κινήματα 11/7/1404 – 1614
Επιζωότια - φόφος ζώων17ος αι.-20/10/1788
Επισκέψεις βεζίρηδων 18/5/1715 – 17/7/1715
Επισκέψεις Εατριαρχών 23/101742-23/12/1716
Επισκέψεις σε Μονές1735-5/8/1795
Επίσκοποι (εκλογές –θάνατοι)
Έριδες-συνοριακές διαφορές 1644-1794
Εφημερίου διορισμός 18/10/1783
Ιατροί 12/2/1748 – 10/2/1790
Ιστιράς (προκ/ρισμένη τιμή σίτου 4/9/1768-9/11/1768
Καιρικά φαινόμενα 1543-2/6/1797
Καύσωνας 17/8/1768
Κλέφτες 1688-1793
Ληστές- λεηλασίες 1711-1799
Μεταξοσκώληκες 30/6/1739-1786
Μισθός νέου 26/9/1783
Μοναχοί 15/6/1499-13/9/1797
Μονές 1517-1798
Μπεηδες 1/3/1611-1793
Ναοί 1661-18/10/1783
Νομισματικά θέματα 1640-1641
Ουράνια φαινόμενα Νοέμ.1617- 12/3/1786
Παιδομάζωμα 30/4/1573
Πανούκλα- θανατικό 1649-8/4/1795
Παρακάλια (αλληλεγγύη)22/3/1781
Πασάδες 1743-1793
Περιηγητές1779-1795
Πλημμύρες 30/9/1540-17/4/1796
Πόλεμοι 28/6/1522-1792
Πυρκαγιές- πυρπολήσεις 14/8/1669-15/1/1790
Πώληση Ενορίας 12/10/1756
Πώληση Τέμπλου 1767-1787
Σεγκούνι ( η αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία)15ος αι.
ΣΕΙΣΜΟΙ 22/4/1444-7/6/1787
Σεληνιασμένος 17ος αι.
Σουλτάνοι 1667-19/11/1796
Στάχτη-χώμα( από Αφρική)1/12/1623-3/4/1746
Σχολεία 1591-19/11/1796
Τιμές προϊόντων 1516-1795
Φίδια 21/5/-23/6/1713
Φόροι 12-17/4/1696-1796(αρματολίκι)
Φυλάκιση 12/6/1792
Χάνι 29/3/1747
Χειμώνας χιόνι 29/2/1582-29/3/1694
Από τις παραπάνω ενθυμήσεις θα σταθούμε , σε ένα τρομακτικό σεισμό όπως αναφέρεται και αφορά και την περιοχή της Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίαςτην 11 Ιουλίου 1566 και συγκεκριμένα τα χωριά Ψηλόβραχο και Τσερκοβοφτελιά, όπως λεγόταν τότε το χωριό μας.
Φτελιά- Τσέρκο η Τσέρκοβα (Έρμες)
«Πάλιν εν έτει ζοδ’ μηνί Ιουλίου ια’, ημέρα ε’ έγινε σεισμός μέγας και φοβερώτατος και επεκράτησεν χρόνο α’και τα μέρη Λιτζάς και Αγράφων ( η έδρα της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων ήταν η Επισκοπή. Παλαιότερη ονομασία-Ζευγοστάσιον- ονομάσθη επί Χ. Τρικούπη και το όνομα είναι σχετικό με την επισκοπή Λιτζάς και Αγράφων) [α]λλά και η του Ροδοβισδίου (η Επισκοπή Ροδοβισδίου ανήκε στη Μητρόπολη της Λάρισας. Οι οικισμοί της βρίσκονταν στους νομούς Καρδίτσας -στα Βραγγιανά ήταν η έδρα της- ,Ευρυτανίας, Αιτωλοακαρνανίας και Άρτας) και έπεσον εκκλησίαις και οίκοι ούκ ολίγοι και φόνοι άπειροι εγένοντο και τα όρη εσπάραξαν ( σημειώθηκαν κατολισθήσεις)». ( Σπυρίδων Λάμπρου: Βραχέα Χρονικά, επιμ . Κ. Άμαντος, Ακαδημία Αθηνών Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας, εν Αθήναις1932τ.Α’σελ.61).
Τσέρκο - Έρμες «…και τα όρη εσπάραξαν …»
Απέναντι από την Επισκοπή βρίσκεται το χωριό Ψηλόβραχος (Σοβολάκο η παλιά ονομασία, γνωστό και από τη μάχη του Σοβολάκου-Κορομηλιάς).
Στο χωριό Ψηλόβραχος συνέβη μεγάλη κατολίσθηση και όπως λέει η παράδοση(Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια Ι.Ν. Κουφός τ. 3 σ.871) αυτή προκλήθηκε μετά από κατάρα του Επισκόπου Λιτζάς και Αγράφων ( Επίσκοπος Θεόφιλος 1565-1600 βλέπε Ζαχ.Ν. Μαθά Κατάλογος των πρώτων επισκόπων και των εφεξής πατριαρχών, Αθήνα 1884 έκδοση β’ σ.103-104), σε προεστό του χωριού, αφού παραπλανήθηκε ο Επίσκοπος και έδωσε την συγκαταθεσή του για πράξη ατιμίας.
Όπως φαίνεται από τις Ε Ν Θ Υ Μ Η Σ Ε Ι Σ ο σεισμός της 11ης Ιουλίου 1566 αφορά και το χωριό Ψηλόβραχος και την Τσερκοβοφτελιά (Έρμες)
Ακριβώς η πίσω πλευρά του βουνού Καμάρια( Ψηλή Ράχη)-Κορομηλιά, από τον Ψηλόβραχο, βρίσκεται το χωριό μας Φτελιά. Τσερκοβοφτελιά λεγόταν τότε η Τσερκοφτελιά.
Στην Τσέρκο η Τσέρκοβα υπήρχε οικισμός, ο οποίος καταστράφηκε την ίδια περίοδο αφού « κατέβηκε το βουνό» και τεράστιοι βράχοι καταπλάκωσαν όλα τα σπίτια( από τα οποία διακρίνονται ακόμα οι τοίχοι) .
Οι βράχοι υπάρχουν ακόμη διάσπαρτοι σε ολόκληρη την περιοχή, στα χωράφια , μέχρι την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου και τις λαγκαδιές πλησίον του κοιμητηρίου. Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ αναφέρει ότι την ώρα που έγινε ο σεισμός, βρήκε τους κατοίκους σε γεωργικές εργασίες και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τα θύματα να είναι ελάχιστα. Υπήρχαν στον οικισμό αυτόν μεταξύ άλλων , περίπου 30 πολυμελείς οικογένειες με το όνομα Σιρόκος (ώ) η Σιορόκος (ώ) η Σορόκος (ώ) η Συρόκος (ώ) από τις οποίες λίγες παρέμειναν στο χωριό. Οι περισσότερες διασκορπίστηκαν σε άλλα χωριά όπως Προυσό ,Αγία τριάδα Αιτωλοακαρνανίας, Αγρίνιο, Φωκίδα και σε άλλα μέρη όπου είχαν συγγενείς. Κάποιοι απ’ τους πληγέντες , με τα προνόμια που έδωσαν οι Τούρκοι για εποικισμό στο νησί της Σάμου, εκείνη την περίοδο, εγκαταστάθηκαν στο νησί, μαζί με άλλους Ρουμελιώτες.
Μάλιστα αν κανείς πάει στο Καρλόβασι της Σάμου, θα νομίζει πως βρίσκεται στη Ρούμελη, αφού η προφορά τους σε πολλά σημεία ταιριάζει με τη ρουμελιώτικη . Επίσης το όνομα Σιορόκος ,όπως και πολλά άλλα που υπάρχουν στη Ρούμελη, υπάρχει καιστη Σάμο.
Μετά την καταστροφή ο οικισμός ερήμωσε και έμεινε ως τοπωνύμιο «Έρμες».
Βασίλης Σιορόκος
Αυτός ό σεισμός Βασίλη , μήπως έχει σχέση μέ τό σημερινό χωριό Σαρκίνη ??? . ΓΙΑΤΊ ΑΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΑΥΤΟ , ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΣΑΝ ΝΑ ΓΛΙΣΤΡΗΣΕ , ΑΠΟ ΤΟ ΥΨΟΣ ΤΗΣ ΦΤΕΛΙΑΣ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΟΥ ΘΕΣΗ !!!
ΑπάντησηΔιαγραφήΠιθανόν -αλλά γιατί επικοινωνούμε ανώνυμα;
Διαγραφή